Format numer 86
Drodzy Czytelnicy !
Czy sztuka może w jakiś sposób reagować na ziemskie, klimatyczne zagrożenia ? Czy może skutecznie wspierać ruchy ekologiczne, i co może uczynić dla natury, z którą była od wieków w przyjaznym, inspirującym związku ? Wiadomo, że artyści (a szczególnie ich dzieła), mają znikomy wpływ na bieżące decyzje polityczne czy gospodarcze państw, że ich siła sprawcza w tej mierze jest niewielka lub żadna. Ale mogą i są władni wpływać na świadomość decydentów, mogą apelować, budzić sumienia, kształtować trendy, wskazywać dobre wzorce, piętnować to, co złe. Tyle i aż tyle, bowiem jak każda aktywność w domenie duchowej i światopoglądowej jest ona tyleż trudna, co i wymagająca sporej cierpliwości i zaangażowania w propagowanie słusznych idei. Zatem nie można wykluczyć wpływu sztuki (i szerszej kultury) na kształtowanie świadomości, na indywidualne reakcje odbiorcze i pobudzanie społecznej wrażliwości na aktualne problemy i zagrożenia w tej słusznej sprawie. Świat sztuki, mimo swej nikłej siły sprawczej, ma jednak sporą moc perswazyjną, czyli możliwość kształtowania pozytywnych postaw postępowania względem natury, pokazywania przykładów artystycznej wrażliwości i ingerencji w sytuacje zagrażające naszemu przyrodniczemu otoczeniu. Na tych założeniach oparto wiodący temat niniejszego numeru „Formatu”,; zwracając uwagę we wprowadzeniu teoretycznym (por. teksty L. Koczanowicza, G. Dziamskiego i M. Braun) na ideowe i praktyczne implikacje stosunku sztuki do natury, a następnie przedstawiono obszerną egzemplifikację relacjonującą zdarzenia artystyczne zogniskowane wokół tej problematyki. Tu na czoło wysuwa się częstochowska inicjatywa Triennale Sztuki Sacrum, które w jej X edycji odbyło się pod hasłem „Świętość natury ?” (por. art. P. Głowackiego i wspomagające teksty o twórczości m.in. T. Domańskiego, N. Rybki, A. Mańczuak, J. Rajkowskiej, J. Leśniaka czy Ambroziaka). Interpretacji sztuki proekologicznej towarzyszą obszerne relacje z dokonań fotografii artystycznej ( por. m.in. art. K. Jureckiego, E. Łubowicz itd.), gdzie również motyw przyrody był przedmiotem zainteresowania autorów zdjęć. Treści numeru dopełniają rozmowy z prominentnymi twórcami i organizatorami życia kulturalnego, a także teksty wspomnieniowe, dedykowane zmarłym artystom i autorom współpracującym z naszą redakcją.
Zapraszamy do lektury i życzymy dobrego zdrowia w trudnych czasach pandemicznych.
Andrzej Saj
TEMATY
4. Leszek Koczanowicz. Natura i (nieoczywisty) powrót wielkich narracji
6. Grzegorz Dziamski. Sztuka i estetyka wobec ekologii
13. Monika Braun. Ryzykowne przebieranki
Wydarzenia
16. Piotr Głowacki. Wobec „Świętości natury”
20. Paulina Grubiak. Rhizopolis, czyli nieznośna
kruchość bytu
22. Weronika Mazurek. Obserwować, być obserwowanym
24. Andrzej Mazur. Rytuał Kobiet
27. Krzysztof Stanisławski. Helmut Newton
Postawy
32. Katarzyna Zahorska. Twórczynie – czarownice, czyli artystki odzyskują naturę
36. Jolanta Ciesielska. Bożenny Biskupskiej zmagania z materią
40. Eulalia Domanowska. Kilka uwag o „Pomnikach czasu”
44. Piotr Głowacki. Figuracje katastroficzne
47. Andrzej Mazur. Radek Ślany – organika myśli
50. Elżbieta Łubowicz. Między cywilizacją a naturą
53. Michał Minor. W gruncie rzeczy piękne. O obrazach Natalii Rybki
56. Alicja Klimczak-Dobrzaniecka. Mapy plastyczne
MOTYWY
58. Krzysztof Jurecki. Dekada w fotografii polskiej. Lata 2010-2020
63. Andrzej Saj. Kto, albo co się nam przygląda ?
68. Piotr Komorowski. Alternatywne światy Janusza Musiała
72. Krzysztof Jurecki. „Twoone”, czyli o paradoksach naszego widzenia
75. Anna Kania Saj. Retrospektywa Alka Figury. Fotografia 1969-2019
78. Piotr Jakub Fereński. Po końcu. Widmowa Japonia Marka Bułaja
81. Elżbieta Łubowicz. Nadnaturalne
Kontakty
85. Zyta Misztal v. Blechinger. Wspólnota artystów w dialogu z naturą - Exhibition for ONE
88. Grażyna Borowik. Sztuka dla życia i przeżycia. Kontekst wenecki
94. Mirosław Rajkowski. Transmediale 2021
96. Alexandra Hołownia. Męskość – wyzwolenie przez fotografię
Rozmowy
98. Twórcza strategia tajemnicy rzeźbiarza (rozmowa z Leonem Podsiadłym)
102. Ja jestem zmianą… (rozmowa z Sylwią Świsłocką-Karwot)
Relacje
104. Joanna Turowicz. Oniryczne wędrówki po zakamarkach pamięci
106. Andrzej Saj. Kuratorski imperatyw
109. Maria Kępińska. „Cisza’’
111. Alicja Klimczak-Dobrzaniecka. Co słonko widziało
113. Zofia Jabłonowska-Ratajska. Horyzonty obrazów
115. Wojciech Antoni Sobczyński. Życie na krawędzi wirusa
117. Hanna Kostołowska. O czym mówi do nas architektura? – rzecz o architecture parlante
119. Iza Jóźwik. Epoka lęku. Pomiędzy [w dobie COVID 19]
REMINISCENCJE
120. Bożena Kowalska. Fijałkowski – reżyser klimatów magicznych
122. Bożena Kowalska. Grzegorz Sztabiński
RECENZJE
123. Łukasz Guzek. Manifest kreowania wiedzy, czyli Grzegorza Sztabińskiego
„Inne pojęcia estetyki”
124. Monika Braun. Nowe pojęcia estetyki, czyli o poszukiwaniu wartości w świecie sztuki
(ostatnia książka Grzegorza Sztabińskiego)
125. Andrzej Mazur. Generator. Lech Twardowski
126. Justyna Teodorczyk. „Syntezy. Eseje krytyczne” Andrzeja Mazura
127. Adam Sobota. PRL – to było to
127. Tadeusz Złotorzycki. Więcej czerni niż bieli
128. Wojciech Sternak. Nowe stare porządki polskiej fotografii
128. Andrzej Dudek-Dürer. Teresa Rachwał 1952-2021
Andrzej Kostołowski. PAPROCHY I INNE TAKIE (z cyklu: Rozważania psychoprzedmiotowe)
Okładka: Janusz Leśniak
